Κατάθλιψη ορίζεται η κατάσταση έντονης δυσφορίας, μελαγχολίας και απώλειας ευχαρίστησης η οποία συνήθως ακολουθείται έπειτα από ένα δυσάρεστο γεγονός. Η κατάθλιψη επιφέρει μείωση της λειτουργικότητας από τις καθημερινές συνήθειες και δραστηριότητες του ατόμου καθώς επιφέρει και γνωστικές-νοητικές μεταβολές. Τα συμπτώματα πρέπει να βρίσκονται σε ισχύ για τουλάχιστον δυο εβδομάδες ώστε να αποδοθεί η ακριβής διάγνωση (APA, 2013).

Συναντάται σε πολλές μορφές:

• Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο με ισχύ τουλάχιστον 2 εβδομάδων

• Εμμένουσα καταθλιπτική διαταραχή ή αλλιώς “Δυσθυμία” (μακροχρόνια θλίψη) με ισχύ τουλάχιστον 2 ετών για ενήλικες και 1 έτος για παιδιά.

• Στην διπολική διαταραχή ύστερα από ένα μανιακό ή υπομανιακό επεισόδιο.

• Μπορεί να προκληθεί από παρενέργειες φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοτρόπων ουσιών.

Το καταθλιπτικό επεισόδιο ταξινομείται σε 3ς φάσεις (ICD-10):

• Ήπιο (F32.0) : Το άτομο παραμένει λειτουργικό και δεν εγκαταλείπει πλήρως τις δραστηριότητες του.

• Μέτριας έντασης (F32.1) : Το άτομο αρχίζει και εγκαταλείπει τις δραστηριότητες του. Βρίσκεται σε κατάσταση μεταξύ λειτουργικού και μη.

• Βαρύ επεισόδιο (F32.2 και 3) : Υπάρχει σημαντική δυσφορία, ανησυχία, απώλεια αυτοεκτίμησης, αίσθημα μηδαμινότητας, ενοχής, μελαγχολίας και αυτοκτονίας. Σε περίπτωση που εμφανίζονται ψυχωτικά επεισόδια υπάρχουν παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις.

Τα αίτια της κατάθλιψης ποικίλουν μεταξύ τους. Μπορεί να οφείλονται σε:

• Σε οικογενειακούς και διαπροσωπικούς παράγοντες (πχ: έντονη κατάκριση και απουσία στήριξης από την οικογένεια, απώλεια κοντινού προσώπου ή ματαίωση από τον/την σύντροφο).

• Σε κοινωνικούς παράγοντες (πχ: αυξημένο εργασιακό στρες, οικονομικές και πολιτικοθρησκευτικές δυσκολίες).

• Σε βιολογικούς παράγοντες (πχ: κληρονομικότητα, κακή διατροφή, έλλειψη άθλησης, εικόνα σώματος, βιολογική ευαλωτότητα του χαρακτήρα).

Διάγνωση και Κλινική Εικόνα

Πρέπει να πληρούνται πέντε και η περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια για να θεωρήσει ο ειδικός έγκυρη την διάγνωση ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου (APA, 2013).

• Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας (θλίψη, κενό, απελπισία)
• Έντονη απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης καθώς το άτομο αποσύρεται από όλες του τις δραστηριότητες.
• Απώλεια βάρους δίχως αλλαγές στην διατροφή.
• Αϋπνία ή υπερυπνία.
• Καθημερινή κόπωση, αίσθημα απώλειας ενέργειας.
• Αισθήματα αναξιότητας και ενοχής.
• Έκπτωση στην σκέψη, την αντίληψη και αδυναμία συγκέντρωσης.
• Σκέψεις θανάτου

Η συνηθέστερη εικόνα ενός καταθλιπτικού ή καταθλιπτικόμορφου ατόμου χαρακτηρίζεται από καμπουριασμένη στάση σώματος, χαμηλό ανάστημα, έχει μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια και παραμελεί την ατομική του καθαριότητα. Τείνει να αντιδρά οξύθυμα και ευερέθιστα σε κάθε μορφή διαλόγου όταν βρίσκεται σε αδυναμία απάντησης καθώς εκφράζει αρνητικές σκέψεις και μάταιες προσδοκίες. Σημαντικό είναι ότι παρατηρούνται σημάδια σε εμφανή σημεία κυρίως στα χέρια και στον λαιμό από μελανιές, γρατζουνιές και χαρακιές.

Θεραπεία

Σκοπός της θεραπείας είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων και η επαναλειτουργικότητα του ατόμου στον περιβάλλοντα χώρο του. Στον κάθε ασθενή η θεραπεία είναι εξατομικευμένη, ωστόσο τα μέσα και οι μέθοδοι ποικίλουν από άτομο σε άτομο.

Η ακόλουθη και συνηθέστερη διαδικασία είναι η εξής:

• Ανάπτυξη μιας καλής θεραπευτικής συμμαχίας ώστε να υπάρξει οικειότητα (είναι το ήμισυ του παντός στην θετική έκβαση μιας θεραπείας).

• Ψυχοεκπαίδευση, να μάθει το άτομο τι είναι αυτό το οποίο του συμβαίνει.

• Εντοπισμός προβλημάτων, λήψη ιστορικού και καθορισμός στόχων.

• Αναγνώριση, επεξεργασία και κατάλυση των δυσλειτουργικών σκέψεων-αντιλήψεων που διαιωνίζουν την καταθλιπτική συμπεριφορά (το χρονικά μεγαλύτερο και σημαντικότερο μέρος στην θεραπεία).

• Επεξεργασία του ρόλου που έχει το άτομο στην οικογενειακή και στην διαπροσωπική του ζωή (αποποίηση του στίγματος του αρρώστου).

• Ενίσχυση κινήτρου για ζωή (σε περίπτωση που υπάρχει αυτοκτονικός ιδεασμός).

• Έκθεση σε καινούργια χόμπι, προγραμματισμός δραστηριοτήτων (πχ γυμναστική, ζωγραφική, ανάγνωση βιβλίων, βόλτες και ταξίδια) και ανάπτυξη κοινωνικού κύκλου (νέες φιλίες και παρέες).

Ο κυριότερος στόχος της θεραπείας είναι να κάνουμε το άτομο μετά από την θεραπεία να διαχειρίζεται από μόνο του τα αρνητικά γεγονότα της ζωής. Σημαντικότερο είναι να αντιληφθεί ότι η κατάθλιψη είναι ένα νοητικό κατασκεύασμα που δεν επιφέρει καμία λύση στα προβλήματα της καθημερινότητας παρά μόνο την αυτοκαταστροφικότητα του εαυτού. Η αυτοκτονικότητα και η αυτοκαταστροφικότητα προκύπτουν από την αίσθηση του αβοήθητου και πρέπει να μάθουν τα άτομα αυτά ότι δεν είναι σωστή λύση. Επομένως, οι ασθενείς χρειάζονται θετική ενίσχυση και τόνωση της αυτοεκτίμησης καθώς απαραίτητη είναι η εκμάθηση των ανθρώπων σε ένα πιο λογικό παρά συναισθηματικό τρόπο σκέψης και αντίληψης των γεγονότων. Σε περίπτωση που δεν καταπραΰνονται τα συμπτώματα συνίσταται λήψη φαρμακευτικής αγωγής παράλληλα με την ψυχοθεραπεία.

Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος

Εκάβης 25 Γαλάτσι

Τηλέφωνα επικοινωνίας 2114237240 & 6934614329