Η διαταραχή αυτιστικού φάσματος αποτελείται από ένα σύνολο συμπτωμάτων που επηρεάζουν ταυτόχρονα α) την επικοινωνία, β) την κοινωνική αλληλεπίδραση, γ) την περιορισμένη και την στερεοτυπικά επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά με περίοδο έναρξης πριν από τα 3 έτη. Η διαταραχή επηρεάζει το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού και παρουσιάζεται πιο συχνά στα αγόρια κατά αναλογία 4 προς 1 σε σχέση με τα κορίτσια (ICD-10). Η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι σημαντική για την πορεία εξέλιξης του φάσματος.
Τα πρώιμα σημάδια της ΔΑΦ εμφανίζονται ανυποψίαστα κατά την βρεφική ηλικία με τα κυρίαρχα συμπτώματα να εντοπίζονται στο απροσδιόριστο κλάμα του παιδιού, την απουσία βλεμματικής επαφής στις κινήσεις του φροντιστή, την απουσία της χαράς όταν οι άλλοι του χαμογελούν και την μη ανταπόκριση στο όνομά του, ή στον ήχο ενός οικείου προσώπου. Στην πορεία της ανάπτυξης εμφανίζονται αστάθειες στον ύπνο, προβλήματα στην διατροφή (Πίκα) και δυσλειτουργίες στην ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών.
Στα ΔΑΦ άτομα παρατηρείται μειωμένη αισθητηριακή ικανότητα στην ανταπόκριση των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος. Η έλλειψη της ικανότητας κάνει τα άτομα να μην αντιλαμβάνονται άμεσα τον πόνο και τον φόβο. Σε περίπτωση που φοβηθούν τείνουν να τρομοκρατούνται από θορύβους και από πράγματα που είναι άνευ σημασίας. Επιπλέον, οι άνθρωποι με αυτισμό έχουν διαφορετικό διανοητικό μηχανισμό εστιάζοντας περισσότερο στην λεπτομέρεια των πραγμάτων, εξάλλου η εσωστρέφεια είναι το ιδίωμα που τους χαρακτηρίζει. Αυτό διακρίνεται επειδή έχουν έφεση σε εξειδικευμένα ενδιαφέροντα και θυμούνται αριθμούς τηλεφώνου, πινακίδες αυτοκινήτων και διευθύνσεις. Σπουδαίες προσωπικότητες με αυτισμό ήταν ο Albert Einstein, ο Νικόλα Τέσλα,, ο διάσημος αστροφυσικός της ΝΑSA Καρλ Σέιγκαν και άλλοι.
Ο αυτισμός εκφράζεται σε πολλά επίπεδα και διαχωρίζεται από το φάσμα της νοητικής στέρησης. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι από τους αυτιστικούς ασθενείς μπορούν να ζήσουν πλήρως ανεξάρτητοι στην ενήλικη ζωή.
Αιτιολογία Αυτισμού
Στους αυτιστικούς ασθενείς παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης και ανωμαλίες στο μεταιχμιακό σύστημα. Το μεσολόβιο παραμένει υποανάπτυκτο και εντοπίζεται ανεπαρκής δραστηριότητα στην αμυγδαλή η οποία είναι η εγκεφαλική περιοχή που εδράζονται τα συναισθήματα. Η μειωμένη λειτουργία της αμυγδαλής μπορεί να σχετίζεται με τα χαμηλά επίπεδα ενσυναίσθησης, αίσθησης πόνου και αντίληψης φόβου που παρουσιάζουν τα ΔΑΦ άτομα.
Στους γενετικούς παράγοντες ευθύνονται περισσότερα από 100 γονίδια για την δημιουργία αυτιστικής συμπεριφοράς. Δεν έχουν όλοι οι ασθενείς τα ίδια δυσλειτουργικά γονίδια αλλά ένα μέρος από αυτά. Τα γονίδια HOXA1 and HOXB1 SHANK3 NLGN3 CDH9, CDH10 κ.α. επηρεάζουν την νευρολογική ανάπτυξη του ατόμου και κληρονομούνται κατά 80%.
Οι προγενετικοί και κατά την γέννηση παράγοντες όπως η προχωρημένη ηλικία των γονέων κατά την σύλληψη, η έκθεση της εγκύου σε φάρμακα, η μητρική παχυσαρκία, το χαμηλό βάρος του εμβρύου και οποιαδήποτε δυσκολία που μπορεί να στερήσει την οξυγόνωση του μωρού δείχνουν να σχετίζονται με την ανάπτυξη εγκεφαλικής ανωμαλίας και συνάμα με την πιθανότητα εμφάνισης αυτιστικής συμπεριφοράς κατά την ανάπτυξη.
Συμπτώματα Αυτισμού (DSM-5)
Τα ακόλουθα συμπτώματα θα πρέπει να εμφανίζονται στην πρώιμη ανάπτυξη και δεν εκδηλώνονται όλα την ίδια χρονική στιγμή.
*Η διάγνωση πραγματοποιείται με την παρουσία και την συμμετοχή των γονέων, την παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού και από τα αποτελέσματα των ψυχομετρικών εργαλείων.
Α. Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, είτε του παρόντος είτε από ιστορικό μετά τα ακόλουθα:
- Μειωμένη συγκινησιακή έκφραση, αποτυχία διατήρησης μιας κουβέντας, μειωμένη συμμετοχή σε ενδιαφέροντα και αδυναμία έναρξης νέων πραγμάτων.
- Αδύναμη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία. Εκπτώσεις στην χρήση βλεμματικής επαφής, γλώσσας σώματος και αδυναμίας κατανόησης χειρονομιών και εκφράσεων προσώπου.
- Αδυναμία στην ανάπτυξη και την διατήρηση των σχέσεων. Δυσκολίες προσαρμογής πρέπουσας συμπεριφοράς που αρμόζει σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια. Αδυναμία απόκτησης και διατήρησης φίλων και συμμετοχής σε ομαδικό ή φανταστικό παιχνίδι.
Β. Περιορισμένα ή επαναληπτικά πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων ή δραστηριοτήτων που εκδηλώνονται είτε του παρόντος, είτε από ιστορικό:
- Στερεοτυπικές και επαναληπτικές κινήσεις, χρήση αντικειμένων και ομιλίας (συγκεκριμένη παράταξη παιχνιδιών και αντικειμένων, κραυγές και φράσεις).
- Εμμονή σε τελετουργικά και συνήθειες (τικ, παράξενοι χαιρετισμοί, άκαμπτα πρότυπα σκέψης, δεν του φεύγει η ιδέα, εμμονές, πρέπει να ακολουθήσει την ίδια διαδρομή ή να φάει το ίδιο φαγητό).
- Προσκόλληση σε ενδιαφέροντα τα οποία δεν θεωρούνται φυσιολογικά για την ηλικία και τις ανάγκες του παιδιού.
- Υπεραντιδραστικότητα ή υποαντιδραστικότητα στις αισθήσεις.
- Αδιαφορία στον πόνο, την θερμοκρασία, την αρνητική απαντητικότητα σε ήχους και γεύσεις, χρήση όσφρησης και άγγιγματα αντικειμένων.
Βαρύτητα Αυτισμού.
Ο Αυτισμός όπως και κάθε νευροαναπτυξιακή και ψυχική διαταραχή χωρίζεται σε επιμέρους επίπεδα, από το ελαφρύ που είναι το πιο λειτουργικό σημείο του φάσματος ως το βαρύ που το άτομο έχει ανάγκη αυξημένης φροντίδας.
Επίπεδο 1. Το άτομο είναι εν δυνάμει λειτουργικό αλλά σε μικρότερες ηλικίες απαιτείται η υποστήριξη από την οικογένεια. Χωρίς την παρουσία της υποστήριξης στην παιδική ηλικία προκύπτουν σοβαρά προβλήματα στην επικοινωνία, την κοινωνική συναναστροφή, στην αδυναμία λήψης πρωτοβουλιών και εύρεσης φίλων στην ενήλικη ζωή. Ο λόγος των ατόμων είναι ικανοποιητικός αλλά μπορεί να χάνεται στην πορεία της κουβέντας, επίσης, τείνουν να υιοθετούν παράξενες συνήθειες και τρόπους. Τα άτομα στο πρώτο επίπεδο δυσκολεύονται ελαφρώς να προσαρμόζονται σε νέες συνθήκες.
Επίπεδο 2. Τα άτομα χρήζουν σημαντικής υποστήριξης κατά την παιδική ηλικία και στην ενήλικη ζωή. Υπάρχουν σαφή ελλείμματα στην λεκτική και την μη λεκτική επικοινωνία. Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι χαμηλές ακόμα και με υποστήριξη. Δύσκολα αντιμετωπίζουν τις αλλαγές και η ανάγκη αλλαγής προσοχής και δραστηριότητας τους παράγουν ανυπόφορο άγχος. Διακρίνονται πολλές επαναληπτικές συμπεριφορές και μη φυσιολογικές επικοινωνιακές αντιδράσεις.
Επίπεδο 3. Η υποστήριξη είναι αρκετά σημαντική και διαχρονική. Δεν υπάρχει επικοινωνία και ούτε κοινωνική συμπεριφορά και το άτομο μιλάει μόνο με λέξεις για να καλύψει τις ανάγκες του. Τα διαγνωστικά κριτήρια Α και το Β κριτήρια εκφράζονται στην πληρότητά τους.
Συννοσηρότητα
Πιο συχνές ψυχικές παθήσεις που συνδέονται με τον Αυτισμό είναι η Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, η Νοητική Στέρηση, η Γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και σε μικρότερη έκταση η Διπολική διαταραχή, τα Ψυχωτικά επεισόδια και η Σχιζοφρένεια.
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας 2114237240 & 6934614329
