Τι είναι η υποχονδρίαση;
Όλοι μας έχουμε ανησυχήσει έντονα κάποια στιγμή για την υγεία μας και αυτό είναι φυσιολογικό. Για ορισμένους όμως αυτή η ανησυχία μπορεί να φανεί ακραία και εύκολα να προκαλέσει ψυχολογική κατάπτωση και να δημιουργήσει προβλήματα στις συναναστροφές με τους άλλους ανθρώπους.
Η υποχονδρίαση (ICD-10 F45,2) ή αλλιώς το άγχος της ασθένειας περιλαμβάνει έντονη ενασχόληση του ατόμου με την ιδέα ότι έχει ή ότι θα εκδηλώσει συμπτώματα από κάποια ασθένεια.
Ο υποχόνδριος ή αλλιώς ο «κατά φαντασία ασθενής» αναπτύσσει μη ρεαλιστικούς φόβους μόλυνσης, φοβάται να μη κολλήσει και να μην μεταδώσει την υποτιθέμενη ασθένεια του στους άλλους. Αποκτά έντονο ενδιαφέρον για ιατρική ενημέρωση σχετικά με τα συμπτώματα τα οποία πιστεύει ότι εκδηλώνει και γίνεται τακτικός επισκέπτης των ιατρείων. Συχνά δεν αρκείται με την ιατρική διάγνωση και αναζητά εναλλακτικές θεραπείες στρεφόμενος σε φάρμακα και αντιβιώσεις που μπορεί να φανούν επιζήμιες για την υγεία.
Η υποχονδρίαση σαν αυτόνομη ψυχική διαταραχή έχει παραμείνει στο ICD-10 ενώ στην καινούργια έκδοση του διαγνωστικού εγχειριδίου DSM-5 τα χαρακτηριστικά της έχουν συγχωνευτεί στην κατηγορία «Διαταραχών Σωματικών Συμπτωμάτων» που σχετίζονται με την σωματοποίηση και τα ψυχοσωματικά.
Ποια είναι τα αίτια της υποχονδρίασης;
Η φύση της ασθένειας είναι τέτοια που αναπτύσσεται σταδιακά από την παιδική ηλικία και εκδηλώνεται στην πρώιμη ενήλικη ζωή μεταξύ των 20-30 ετών, τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Επηρεάζει το 1-5% του παγκόσμιου πληθυσμού, αναλόγως την χώρα και την κουλτούρα (APA, 2000).
Οι παράγοντες που προκαλούν τον φόβο για την ασθένεια ποικίλουν μεταξύ τους:
1. Συνήθως προκύπτει από μια δυσάρεστη εμπειρία αρρώστιας του εαυτού ή των κοντινών προσώπων (μετατραυματικό στρες).
2. Η ύπαρξη υπερπροστατευτικών και επικριτικών γονέων κάνουν το παιδί να μην μαθαίνει σωστά να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του γιατί από την μία δέχεται υπεραναπλήρωση ενώ από την άλλη απαγόρευση με αποτέλεσμα η έλλειψη εκφραστικότητας να σωματοποιείται και να εμφανίζεται ψυχοσωματικώς.
3. Προηγούμενο ιστορικό κακοποίησης και σεξουαλικής παρενόχλησης.
Ψυχοδυναμικά η υποχονδρίαση θεωρείται ως μηχανισμός άμυνας του Εγώ. Συγκεκριμένα όπως προανέφερα παραπάνω η «έλλειψη εκφραστικότητας» και η απουσία ικανοποίησης των επιθυμιών μετασχηματίζονται σε αιτιάσεις «σοβαρής» για το άτομο ασθένειας και πόνου. Το όφελος αυτής της κατάστασης μπορεί να είναι η αποφυγή της ευθύνης και η λήψη της προσοχής για την απόκρουση ανεπιθύμητων αισθημάτων άγχους.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της υποχονδρίασης στην πλειοψηφία τους αφορούν φυσιολογικές αισθήσεις του ασθενούς που συχνά ερμηνεύονται ως ανωμαλίες.
Για παράδειγμα:
Ένας ελαφρύς βήχας μπορεί να ερμηνευτεί σαν φυματίωση.
Ένας πονοκέφαλος ερμηνεύεται σαν όγκος στο κεφάλι.
Ένας ερεθισμός έπειτα από ξύσιμο στους λεμφαδένες μπορεί να θεωρηθεί σαν καρκίνος.
Ένας πόνος στο στήθος ως σύμπτωμα καρδιακής προσβολής.
Το άτομο βιώνει έντονη δυσφορία και φόβο θανάτου.
Δυσκολεύεται στον ύπνο λόγω των αρνητικών σκέψεων.
Αποφεύγει τις χειραψίες και την έκθεση σε πολύ κόσμο. Στρέφεται σε ενέργειες που του προσφέρουν ανακούφιση όπως τακτική καθαριότητα, χρήση αντισηπτικών και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών. Καθώς και σε τακτικούς ψυχαναγκαστικούς ελέγχους όπως τα συνεχή check up σε ιατρούς και διαγνωστικά κέντρα.
Τα άτομα αποκλείουν παντελώς τον ψυχολογικό παράγοντα και δεν γνωρίζουν ότι η κατάθλιψη και το άγχος συνοδεύονται από εμφανή κλινικά χαρακτηριστικά όπως: μυϊκή ένταση, πόνος στο στομάχι, μουδιάσματα, μειωμένο ενδιαφέρον στο σεξ, μειωμένη όρεξη και απώλειας βάρους κ.α.
Αρνητικές σκέψεις και ο φαύλος κύκλος των “συμπτωμάτων”
Όπως συμβαίνει και στην διαταραχή πανικού και ευρύτερα στις αγχώδεις και συναισθηματικές διαταραχές τα άτομα έχουν αναπτύξει ένα μοντέλο καταστροφικής ερμηνείας για τον έξω κόσμο.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα να παρεξηγούν τα εξωτερικά ερεθίσματα και να τα εκλαμβάνουν ως απειλητικά δίχως να μπορούν να τα αξιολογήσουν σωστά.
Η αδυναμία εύρεσης ουσιαστικής ερμηνείας προκαλεί στο άτομο τρόμο και άγχος με τις ακόλουθες κλινικές επιπτώσεις (μούδιασμα, έλκος, ταχυκαρδίες, γαστραεντερικούς πόνους κ.α). Το στρες από την φύση του έχει την τάση να μειώνει την προσοχή και την συγκέντρωση και να μας περιορίζει να βρούμε εναλλακτικές λύσεις για ένα πρόβλημα. Αυτός ο φαύλος κύκλος εξουθενώνει ψυχικά και σωματικά τον οργανισμό ανοίγοντας τον δρόμο για την εμφάνιση αγχωδών διαταραχών και κατάθλιψης.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται από ψυχολόγο ή ψυχίατρο και τα συμπτώματα πρέπει να βρίσκονται σε ισχύ για τουλάχιστον 6 μήνες.
Α) Επίμονη πεποίθηση εκ μέρους του ασθενής ότι πάσχει από τουλάχιστον μια σοβαρή ασθένεια και την θεωρεί υπεύθυνη για τα εμφανιζόμενα συμπτώματα. Ακόμα και εάν οι εξετάσεις δεν αποκαλύπτουν κάποια επαρκή παθολογική εξήγηση.
Β) Άρνηση να δεχτεί τις συμβουλές των γιατρών παρά τις διαβεβαιώσεις ότι δεν υπάρχει νόσος ή ανωμαλία.
Γ) Η κατάσταση αυτή προκαλεί δυσφορία και έκπτωση της λειτουργικότητας του άτομο.
Θεραπεία
Στην υποχονδρίαση καλούμαστε να δουλέψουμε πάνω σε έναν Φόβο, σε ένα Τραύμα και μια Εμμονή μεταξύ Ψεύδους, Λογικής και Πραγματικότητας.
Στην θεραπευτική διαδικασία καλούμαστε να αγγίξουμε τους εξής παράγοντες:
1 Πρόωρη ανακούφιση και εκμάθηση τρόπων για την αντιμετώπιση του άγχους.
2. Διερεύνηση ιστορικού των τραυματικών βιωμάτων που σχετίζονται με το θεραπευτικό αίτημα, αξιολόγηση των τότε συνθηκών και ερμηνεία των αρνητικών σκέψεων.
3. Ψυχοεκπαίδευση για το τι είναι υποχονδρίαση, πως και με ποιον τρόπο λειτουργεί.
4. Φυσιολογικοποίηση και ορθή αξιολόγηση των σωματικών συμπτωμάτων.
5. Αξιολόγηση και τροποποίηση πεποιθήσεων που σχετίζονται με την προστασία του εαυτού και την επαφή με τον έξω κόσμο.
6. Σταδιακή έκθεση στις αγχώδεις συνθήκες με σκοπό την ενίσχυση της αυτοαποτελεσματικότητας και ανεξαρτητοποίησης του ασθενή.
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας 2114237240 & 6934614329
