Η διαταραχή μετατροπής είναι μια ψυχική κατάσταση (ιστορικός όρος Υστερία) η οποία κατατάσσεται στο ευρύτερο φάσμα των Σωματόμορφων διαταραχών, δηλαδή στις διαταραχές που εκδηλώνονται με σωματικές ενοχλήσεις εξαιτίας της ενδόψυχης σύγκρουσης επί της οποίας οι ασθενείς παρουσιάζουν συμπτώματα νευρολογικής ή άλλης σωματικής φύσεως χωρίς να αποδίδονται σε κάποια ιατρική αιτία. Η ασυμβατότητα μεταξύ των συμπτωμάτων, της υγείας του ατόμου και των υστερικών εκδηλώσεων αποτελεί τον παράγοντα κλειδί για την ορθή διάγνωση. Οι ασθενείς τις περισσότερες φορές δεν αναγνωρίζουν την ακριβή προέλευσης των συμπτωμάτων και η αδυναμία αναγνώρισης τους προκαλεί γενικευμένη ανησυχία και έκπτωση στη παραγωγικότητα τους. Επηδιομιολογικά το γυναικείο φύλο παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία σε αναλογία τρία προς ένα σε σχέση με τους άνδρες.
Ιστορική Αναδρομή
Η λέξη υστερία προέρχεται από την Ελληνική λέξη μήτρα (ύστερον ή υστέρα) και μαζί με τη μανία αποτελείται από τις πιο αρχαίες αναγνωρίσιμες ψυχιατρικές παθήσεις. Ο επίσημος όρος εισήχθη από τον Ιπποκράτη θεωρώντας ότι αυτή η ψυχική διέγερση προέχεται από ασθένειες της μήτρας και προβλήματα αναπαραγωγής κυρίως σε ανύπαντρες και χήρες γυναίκες. Η θεώρηση του Ιπποκράτη συνεχίστηκε αλώβητη από τους Ρωμαίους και αποτέλεσαν τις βάσεις στον Δυτικό πολιτισμό για τη διεξοδική μελέτη της διαταραχής.
Ο Πλάτων αναφέρει στον Τίμαιο: «Για τις γυναίκες, οι λεγόμενες μήτρες και υστέρες –ζωντανά που βρίσκονται μέσα τους- και επιθυμούν την παιδοποιΐα, όταν για πολύ χρόνο παραμείνουν άκαρπες, ενώ είναι ώριμες, δυσανασχετούν, αγανακτούν, περιπλανώνται μέσα στο σώμα, αποφράττουν τις διεξόδους του αέρα, δεν επιτρέπουν την αναπνοή, οδηγούν στην έσχατη απελπισία και παρέχουν άλλες, παντός είδους νόσους, μέχρι να συνευρεθούν η επιθυμία και ο έρωτας…».
Αιτιολογία
Τα αίτια της υστερίας πλέον αποδίδονται ξεκάθαρα σε ψυχογενείς παράγοντες που συνδέονται άμεσα με τα ψυχικά τραύματα που έρχονται στην επιφάνεια από τις πιέσεις της καθημερινότητας. Συνήθως ένα υστερικό άτομο εκδηλώνει μετατρεπτική κρίση όταν αισθάνεται ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο. Η λογική της ψυχικής απόκρισης είναι να προσελκύσει την προσοχή του περιβάλλοντος και να καταπραΰνει προσωρινά τα προβλήματα. Ο Φρόιντ θεώρησε ότι η υστερία είναι αποτέλεσμα της νεύρωσης (αδυναμία του ατόμου στο να διαχειριστεί το άγχος) που προήλθε από προηγούμενη σεξουαλική κακοποίηση στη παιδική ηλικία. Αργότερα αναθεώρησε μερικώς την αρχική του άποψη και πρόσθεσε ότι η ψυχική διαταραχή μπορεί να προέλθει και από ανικανοποίητα σεξουαλικά απωθημένα τα οποία πηγαίνουν αντίθετα με τις κοινωνικές και ηθικές επιταγές. Τέλος, ο Φρόιντ διέγνωσε τον εαυτό του με υστερία, δίνοντας το νόημα ότι και οι άνδρες μπορεί να υποκύψουν σε μια τέτοια κατάσταση και πιο συγκεκριμένα θεώρησε ότι η δουλειά που κάνει επιδεινώνει την κατάστασή του.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της υστερίας εμφανίζονται σε πολλές διαστάσεις της ανθρώπινης ψυχοπαθολογίας. Το ξέσπασμα της νόσου είναι αιφνίδιο στην τρίτη δεκαετία της ζωής και κορυφώνεται στην τέταρτη. Η φύση των συμπτωμάτων μπορεί να είναι προσωρινή αλλά και να διατηρηθούν σε βάθος χρόνου. Χωρίζονται σε κινητικά, αισθητικά και νευρολογικά.
Αισθητικά Συμπτώματα: Προκύπτουν προβλήματα στην όραση και την ακοή, μείωση της αίσθησης της αφής, ανοσμία και συχνά τσιμπήματα και μυρμηγκιάσματα στα άκρα.
Κινητικά Συμπτώματα: Υπάρχουν έντονοι σπασμοί, ασταθής βηματισμός και ισορροπία, μυϊκή αδυναμία, διαταραχή στην άρθρωση λόγου, δυσκολία στην κατάποση και περιστατικά λιποθυμίας.
Νευρολογικά Συμπτώματα: Ψυχογενείς κρίσεις (με χαρακτηριστικά επιληψίας χωρίς όμως να προκύπτουν από την επιληψία), Ψευδαισθήσεις, Ηχητικές παραισθήσεις, Έκπτωση και μερικής απώλεια στην μνήμη συνήθως κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.
Προϋποθέσεις για τη σωστή διάγνωση
Τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται στα πλαίσια μιας ψυχοπιεστικής περιόδου και το άτομο να μη μπορεί να αναγνωρίσει την ακριβή προέλευσή τους ούτε και να τα διαχειριστεί. Επίσης, πρέπει να υπάρχουν συμπτώματα που να υποδεικνύουν κάποια νευρολογική ή άλλη σωματική κατάσταση. Τέλος, τα συμπτώματα δεν πρέπει να είναι προσποιητικά και ούτε να υπάρχει ιατρική εξήγηση για τη προέλευσή τους.
Μια υστερική κρίση μπορεί να διαρκέσει από 15 λεπτά μέχρι και ώρες. Όπως αναφέρθηκε υπάρχει μεγάλη ομοιότητα με την επιληπτική. Η κάθε κρίση χωρίζεται σε ήπιο, μέτριο και βαρύ επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα εντός της κρίσης το άτομο σφίγγει τους όδοντες, τα χέρια και τους μύες. Επικρατεί έντονο τρέμουλο, τράβηγμα μαλλιών καθώς οι φωνές, η επανάληψη των ίδιων λέξεων και ουρλιαχτών είναι πολυσύχναστα. Σε ορισμένες φορές μπορεί να εμφανιστούν επεισόδια λιποθυμίας, εμετού και ακράτειας. Συνήθως σε όλα τα αυτά τα χαρακτηριστικά υπάρχει και έντονο στοιχείο θεατρικότητας. Όταν κάποιος έρθει αντιμέτωπος με ένα υστερικό άτομο εν ώρα κρίσης πρέπει να καθησυχάσει τους άλλους ώστε να μη δημιουργηθεί ανησυχία και πανικός. Επιπλέον πρέπει να τοποθετήσει τον ασθενή σε όρθια στάση και σε μια πιο ήρεμη θέση.
Η διαταραχή μετατροπής εξακολουθεί να έχει πολλά επιστημονικά ερωτηματικά για τη φύση της πυροδότησης των συμπτωμάτων. Το πιο σύνηθες ερώτημα είναι αν το άτομο εκδηλώνει εσκεμμένα η ακούσια υστερία μετά από ένα χρονικό διάστημα. Επίσης αν και τα συμπτώματα εξασθενούν ή ενισχύονται ανάλογα τη προσοχή του περιβάλλοντος. Βασικό χαρακτηριστικό είναι ότι οι πάσχοντες από διαταραχή μετατροπής δεν ενδιαφέρονται για τις συνέπειες των υστερικών τους εκδηλώσεων, τι είδους γνώμη θα αποκτήσουν οι γύρω και το αν οι άλλοι θα το στιγματίσουν. Συμπερασματικά η φύση της μετατροπής αφορά στην άμεση αποφόρτιση του ατόμου από τις εσωτερικές του συγκρούσεις.
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας 2114237240 & 6934614329
