Κατά την κλινική και ψυχοδιαγνωστική συνέντευξη ενός θεραπευόμενου στο πλαίσιο των αρχικών συνεδριών από τον ειδικό ψυχίατρο ή κλινικό ψυχολόγο είθισται να συλλέγονται πληροφορίες από την λεγόμενη “κλινική εικόνα” κοινώς την εμφάνιση, την οποία παρουσιάζει.
Ακριβέστερα, στο πλαίσιο της εξέτασης δίνεται έμφαση στο παρουσιαστικό προφίλ του ασθενή, το οποίο είναι ικανό να παρέχει αξιοποιήσιμες πληροφορίες ως προς την τρέχουσα ψυχική του κατάσταση αλλά και με χαρακτηριστικά ψυχοπαθολογικής συμπτωματολογίας. Κατόπιν αυτού, οι διαγνωστικές υποθέσεις δύναται να πραγματοποιηθούν μέσω της αντιστοίχησης μεταξύ των ιδιαίτερων εκφάνσεων της εμφάνισης του ατόμου και των ψυχοδιαγνωστικών κατηγοριών με σκοπό την αποφυγή λαθών κατά τη διάρκεια της διάγνωσης.
Ορισμένες από τις παραπάνω αντιστοιχήσεις είναι οι ακόλουθες:
Η ενδεχόμενη υπέρμετρη φροντίδα της εμφάνισης του ασθενή που θα μπορούσε να αντανακλά στα προεξάρχοντα γνωρίσματα ιδεοψυχαναγκαστικής προσωπικότητας. Κατ’ ανάλογο τρόπο η πιθανή προκλητική εκζήτηση της ένδυσης του είναι δυνατόν να αντικατοπτρίζει χαρακτηρολογικά στοιχεία ιστριονικής προσωπικότητας ή ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις επεισοδίου μανίας.
Κατ’ αντιδιαστολή, η υπερβολική παραμέληση της εμφάνισης θα μπορούσε να συνιστά συνέπεια επεισοδίου μείζονος κατάθλιψης (ένεκα, ψυχοκινητικής επιβράδυνσης και απώλειας ενδιαφέροντος ως προς την φροντίδα του εαυτού), κάποιας σχιζοφρενικής διαταραχής (εξ’ αιτίας απάθειας, αβουλησίας και αδιαφορίας που χαρακτηρίζει, την υπολειμματική φάση της νόσου), ενδεχόμενης γνωστικής διαταραχής (απόρροια, οποιασδήποτε σοβαρής, παροδικής ή μόνιμης γνωστικής βλάβης), είτε ακόμη κατάχρησης απαγορευμένων ψυχοδραστικών ουσιών.
Ακόμη, οφθαλμοφανώς η παράδοξη ένδυση των ασθενών (π.χ. φορώντας δύο διαφορετικά υποδήματα), ενδέχεται να αντικατοπτρίζει κάποια συγχυτική, ανοϊκή ή σχιζοφρενική διαταραχή. Από την άλλη μια λιγότερο οφθαλμοφανής θα μπορούσε να υποκινείται από ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (π.χ. φορώντας γάντια προς αποφυγή μόλυνσης των χεριών) ή και σωματικής δυσμορφίας (π.χ. καλύπτοντας σημεία ή και περιοχές του σώματος υποτιθέμενης αντιαισθητικής εμφάνισης).
Επιπλέον, η ενδεχόμενη παχυσαρκία των ασθενών θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε πλειάδα ψυχικών/ σωματικών διαταραχών όπως εποχιακή ή άτυπη μείζονα κατάθλιψη, ψυχογενή βουλιμία, αγχώδεις διαταραχές (π.χ. Γενικευμένη αγχώδη διαταραχή με δευτερογενή παρορμητική υπερφαγία) και ενδοκρινοπάθειες (π.χ. υποθυρεοειδισμό), κ.α.
Απεναντίας, η απίσχναση σωματικού βάρους σε συνάρτηση με το ύψος των ασθενών ενδέχεται να αντιστοιχεί σε μείζονα κατάθλιψη (εξ’ αιτίας δραστικής μείωσης της όρεξης για το φαγητό), ψυχογενή ανορεξία, κατάχρηση ψυχοδιεγερτικών (κοκαϊνη, αμφεταμίνες), ενδοκρινοπάθειες (υπερθυρεοειδισμό), ψυχωσικές διαταραχές (εξ’ αιτίας, παραληρητικής υποκινούμενης, άρνηση τροφής, προς αποφυγή, υποτιθέμενης δηλητηρίασης) κ.α.
Επιπλέον, η βαριά παραμέληση της προσωπικής υγιεινής, φροντίδας και καθαριότητας (έντονη ρυπαρότητα και δυσοσμία σώματος), ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη πλειάδας διαγνωστικών κατηγοριών, με προεξάρχουσες εκείνων των σχιζοφρενικών, ακολούθως των ανοϊκών, όπως επίσης θα μπορούσε να αποτελεί απότοκονκατάχρησης απαγορευμένων ουσιών (ηρωίνη), χρόνιου αλκοολισμού κ.α.
Τέλος, δυνητική διαγνωστική αξία θα μπορούσαν να κατέχουν και τυχόν ενδείξεις ορατών σωματικών βλαβών όπως π.χ. οι φλεβικής θρομβώσεις των άκρων σε χρόνιους χρήστες ηρωίνης, ποικίλες σωματικές κακώσεις, διατομές δέρματος, φλεβών, τενόντων, σε άτομα που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν κυρίως ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη ή με οριακή διαταραχή της προσωπικότητας, απώλεια τριχωτού κεφαλής επί τριχοτιλλομανίας κ.α.
Συμπερασματικά, επισημαίνεται πως οι ανωτέρω αντιστοιχήσεις αποτελούν σημαντικό διαγνωστικό παράγοντα για την διερεύνηση των ψυχικών διαταραχών αλλά ο ειδικός δεν πρέπει να επαναπαύεται μόνο σε αυτές. Η χορήγση εξειδικευμένων ψυχομετρικών εργαλειών και η αξιοποίηση των διαγνωστικών εγχειριδίων με συνδυασμό την κλινική εικόνα μπορούν να δώσουν την πιο σαφή και εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση ως προς την ερμηνεία της ψυχοπαθολογίας του κάθε ασθενή αλλά και στον σχεδιασμό μιας επιτυχημένη ψυχοθεραπευτικής έκβασης.
Βιβλιογραφία
Ουλής, Π. (2012). Εγχειρίδιο κλινικής ψυχοπαθολογίας. Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις
Λυκούργος Μπασδέκης, Κλινικός Ψυχολόγος και Νευροεπιστήμονας
