Το ψυχικό τραύμα είναι το αρνητικό βίωμα μιας σειράς δυσμενών γεγονότων και περιστάσεων που είχαν αρνητικές σωματικές και συναισθηματικές επιπτώσεις για το άτομο. Αυτά τα βιώματα εσωτερικεύονται από τον ψυχισμό και παρεμποδίζουν σε βάθος χρόνου την ψυχική και κοινωνική εξέλιξη του ατόμου. Τα τραύματα από την φύση τους σχηματίζονται στην παιδική και εφηβική ηλικία και εξακολουθούν να υπάρχουν για πολλά χρόνια μετά την αρχική έκθεση. Αυτό προκύπτει τόσο εξαιτίας της ταχείας ανάπτυξης του εγκεφάλου που έχει την τάση να αφομοιώνει στιγμιότυπα και καταστάσεις όσο και από την έλλειψη προηγούμενων ανάλογων εμπειριών καθώς και την αδυναμία διαχείρισης και αποτροπής του γεγονότος (οικογενειακή και σεξουαλική κακοποίηση, στέρηση και παραμέληση).
Στην ενήλικη ζωή ο ψυχισμός αναπτύσσει ορισμένες συμπεριφορικές στρατηγικές που σκοπός τους είναι ο νοερός ή έμπρακτος αποκλεισμός σε οτιδήποτε σχετίζεται με τις παλιές τραυματικές μνήμες που μπορεί να συνδέονται με πρόσωπα, τοποθεσίες και αντικείμενα εμπνέοντας φόβο και ταυτόχρονα δυσφορία στο άτομο. Πολλές φορές οι εμπειρίες μπορεί να μην είναι τόσο συνειδητές και πρωταγωνιστικές στη ζωή του ατόμου αλλά όμως όταν έρχεται αντιμέτωπο σε ανάλογης φύσεως ερεθίσματα του εμφανίζονται αρνητικές σκέψεις, αναδρομές, συναισθήματα και σωματικές ενοχλήσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν από τα ψυχικά τους τραύματα και συνεχίζουν φυσιολογικά τη ζωή τους. Υπάρχουν και αυτοί που εξαιτίας των αρνητικών παρελθοντικών βιωμάτων αντιμετωπίζουν σοβαρά μακροπρόθεσμα προβλήματα.
Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι τραύματος:
Οξύ = Προκύπτει από ένα μεμονωμένο περιστατικό
Χρόνιο = Επαναλαμβάνεται τακτικά σε και βάθος χρόνου όπως η κακοποίηση και η ενδοοικογενειακή βία.
Σύνθετο Κόμπλεξ = Η έκθεση σε πολλαπλά τραυματικά συμβάντα συνήθως κοινωνικής και διαπροσωπικής φύσεως.
Η βιολογία του τραύματος
Το τραυματικό γεγονός αποθηκεύεται οπτικά, ακουστικά ακόμα και σε μνημονικά θραύσματα συμπεριλαμβάνοντας την αφή, την όσφρηση και την γεύση, δηλαδή τις βασικές μας αισθήσεις. Τα εξωτερικά ερεθίσματα δραστηριοποιούν αρχικά την αμυγδαλή, η αμυγδαλή είναι η περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τον έλεγχο του συναισθήματος. Η περιοχή αυτή αποθηκεύει την συναισθηματική φύση του κάθε γεγονότος αλλά και τις σωματικές αντιδράσεις που επακολούθησαν. Στην επανάληψη του βιώματος εξαιτίας των εξωτερικών ερεθισμάτων ο άνθρωπος πρώτα έρχεται αντιμέτωπος με τα έντρομα συναισθήματα&άγχος και δευτερευόντως ενεργοποιείται η λογική. Συνήθως πολλοί άνθρωποι κατά τη ψυχοτραυματική διέγερση αδυνατούν να περιγράψουν τη κατάσταση με αποτέλεσμα να μένουν προσωρινά άφωνοι. Αυτό οφείλεται επειδή η περιοχή Broca που είναι υπεύθυνη για τον λόγο/ομιλία καθυστερεί να ενεργοποιηθεί.
Στα χρόνια ψυχοτραυματικά άτομα παρατηρείται μια γενικευμένη ευαλωτότητα στο άγχος. Αυτό προκύπτει επειδή η χρόνια παραγωγή κορτιζόλης έχει οξειδωτική δράση στον ιππόκαμπο. Ο ιππόκαμπος είναι εγκεφαλική δομή του μεταιχμιακού συστήματος και συμμετέχει στην μεταφορά πληροφοριών από την βραχύχρονη στην μακρόχρονη μνήμη. Η περίσσεια κορτιζόλης (ορμόνης που παράγει ο οργανισμός υπο συνθήκες άγχους) φθείρει τους νευρώνες και δυσκολεύονται στην ανάκληση πληροφοριών. Ψυχικές διαταραχές όπως μετατραυματικό στρες, διπολική διαταραχή και κατάθλιψη προκαλούν ατροφία και μειώνουν την νευρογένεση ως αποτέλεσμα τα άτομα να μην μπορούν να εκφραστούν με πληρότητα και να περιγράψουν αναλυτικά τα βιώματά τους.
Κλινικά Συμπτώματα:
Σωματικά : Κόπωση, σωματικές ενοχλήσεις, συχνές ασθένειες – ιώσεις
Συναισθηματικά : Ευερεθιστότητα, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, ανασφάλεια, αγανάκτηση, ντροπή – ενοχές και θυμός
Συμπεριφορά : Αποφυγή κοινωνικής έκθεσης, απόσυρση, απομόνωση, ανθυγιεινή αντιμετώπιση σχέσεων και εαυτού
Επιπτώσεις
Όταν το ψυχικό τραύμα δεν αντιμετωπιστεί ψυχοθεραπευτικά τότε λαμβάνει αρνητικές διαστάσεις στον ψυχισμό και τη διάθεση του ατόμου. Αυτό προκύπτει επειδή με το πέρας του χρόνου εξουθενώνεται η αντίσταση στο στρες κάνοντας το άτομο έρμαιο στον ψυχικό του πόνο. Αυτή η κατάσταση σηματοδοτεί ότι το τραύμα έχει διεισδύσει σε πολλές λειτουργικές πτυχές της καθημερινότητας του ασθενούς καταλήγοντας τον στην υιοθέτηση ανθυγιεινών, παρορμητικών και αυτουποβιβαστικών συμπεριφορών. Όλοι κατά κάποιον τρόπο γίνονται υπαίτιοι, δύσπιστοι, απειλητικοί, πρόσωπα εξιδανίκευσης και υποτίμησης.
Οι παραπάνω πεποιθήσεις και συμπεριφορές επαναλαμβάνονται τακτικά και πρωταγωνιστούν στη ζωή του ατόμου καθώς είναι αρκετά εύκολο να συνηθίζει σε αυτό τον φαύλο κύκλο πεπεισμένης αντίληψης. Ότι πείθεται το άτομο στη δική του αλήθεια τον καθηλώνει στη δική του πραγματικότητα με αποτέλεσμα να αρνείται πεισματικά κάθε προσπάθεια βελτίωσης.
Οι κύριες επιπτώσεις είναι:
Αλκοολισμός / Χρήση ουσιών
Σεξουαλικές δυσλειτουργίες ή υπερσεξουαλικότητα και εναλλαγή πολλών ερωτικών συντρόφων
Αδυναμία διατήρησης υγιών συντροφικών και φιλικών σχέσεων
Επιθετικότητα, συνεχείς διαφωνίες, άκαμπτο πείσμα, έλλειψη παραδοχής και ανάληψης ευθυνών
Αισθήματα κατωτερότητας, ανασφάλειας, αδυναμίας και απειλής.
Αλαζονεία, παρορμητικότητα, ανεξέλεγκτος θυμός
Ασυνέπεια, αναβλητικότητα, απροθυμία
Διασχιστικά συμπτώματα
Καταναγκαστικά πρότυπα συμπεριφοράς
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2114237240 & 6934614329
