Η ποιότητα των σχέσεων μεταξύ των γονιών εσωτερικεύεται στα παιδιά και όταν αυτά μεγαλώσουν και συνάψουν δικές τους διαπροσωπικές σχέσεις καθρεπτίζουν τα εσωτερικευμένα διεγερτικά και απορριπτικά πρότυπα και απωθημένα στο πρόσωπο του μελλοντικού συντρόφου (Scharff & Scharff, 1987).
Ο Kernberg 1992 μελέτησε την αγάπη σαν συναισθηματικό φαινόμενο και την ξεχώρισε σε τέσσερις τύπους στα πλαίσια των συντροφικών σχέσεων:
1) Φυσιολογική αγάπη: Η επιθυμία των συντρόφων για αγάπη είναι σημαντική και επιβιώνει από τις διαφωνίες και τσακωμούς.
2) Παθολογική αγάπη: Η αγάπη δεν επιβιώνει από τις συγκρούσεις. Τα τραύματα και τα δυσλειτουργικά πρότυπα του κάθε ενός προβάλλονται στον άλλον. Οι καυγάδες και η επιθετικότητα κυριαρχούν στο ζεύγος.
3) Διαστροφική αγάπη: Η αγάπη έχει ταυτιστεί με την επιθυμία και την διέγερση. Τα άτομα αντιπαθούν την οικειότητα και αναζητούν υποκατάστατο της. Δεν έχουν αποσαφηνίσει τι είναι καλό και κακό και την κρατούν μακριά τους διότι είναι συνδεδεμένη με προηγούμενες ερωτικές απορρίψεις.
4) Ώριμη αγάπη: Επικρατεί σε βάθος χρόνου και προάγει την αμοιβαία συνεργασία και την επιθυμία για επαφή μεταξύ των συντρόφων.
Το ναρκισσιστικό-μεθοριακό ζεύγος βρίσκεται στην κατάσταση της διαστροφικής αγάπης. Στον νάρκισσο επικρατούν νοητικά μοτίβα μεγαλομανίας, κυριότητας, σημαντικότητας και επιτυχίας. Είναι σταθερός χαρακτήρας και στις σχέσεις δεν μπορεί να κατανοήσει την αλληλεξάρτηση.
Αυτός ο τύπος προσωπικότητας χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες:
Α) Ο Καλός Νάρκισσος = Είναι αυτός που έχει λάβει αγάπη και θέλει να τον κοιτάς λατρευτικά όπως τον κοιτούσε η μητέρα του. Αν δεν του δώσεις κατάλληλη προσοχή γίνεται επιθετικός και αποχωρεί. Δηλώνει πάντοτε πρόθυμος για να βοηθήσει σε όποια δυσκολία αρκεί να αναλάβει αναγνώριση και επιβράβευση που για αυτόν είναι η ανταμοιβή του.
Β) Ο Κακός/Αντικοινωνικός Νάρκισσος = Είναι αυτός που μεγάλωσε σε κακουχίες και έχει στερηθεί αγάπης, προσοχής ή αυτός που μεγάλωσε χωρίς όρια. Έχει φθόνο (σε κοιτάζει με κακό μάτι), είναι ανταγωνιστικός και επιδιώκει την νίκη με κάθε τρόπο. Γίνεται βίαιος και παρορμητικός και δεν είναι συνεργάσιμος καθώς παρεμποδίζει τον άλλον από την επιτυχία. Συνηθίζει να χειραγωγεί τους άλλους θεωρώντας τους κατώτερους του.
Ο μεθοριακός τύπος είναι εξαρτητικός και ασταθής χαρακτήρας, δυσκολεύεται να αυτονομηθεί, αισθάνεται μειονεκτικά και ψυχικά κενός. Στην παιδική ηλικία είχε μια μητέρα που από τη μια κολλούσε συναισθηματικά πάνω του και την άλλη τον απέρριπτε κάνοντας το παιδί να μην αντιλαμβάνεται σωστά τις συμπεριφορές του αποχωρισμού και της εξιδανίκευσης.
Στις διαπροσωπικές σχέσεις συνήθως η μεθοριακή προσωπικότητα ταιριάζει με τον νάρκισσο. Διότι ο μεθοριακός προσφέρει την εξιδανίκευση που έχει ανάγκη ο νάρκισσος και αυτός από την μεριά του ανταποδίδει με προσωρινή αγάπη και ασφάλεια που την έχει ανάγκη ο μεθοριακός.
Στην αρχή της σχέσης περνούν μια περίοδο ευημερίας και μόλις υποχωρήσει ο ενθουσιασμός προκύπτουν σοβαρές διαφωνίες. Ο ένας νιώθει θύμα του άλλου και ανταλλάζουν φταιξίματα μεταξύ τους. Η σχέση τους είναι επιφανειακή και κανείς από τους δύο δεν επιχειρεί να κάνει σοβαρή συναισθηματική επένδυση διότι φοβούνται την ματαίωση. Αυτό που τους κάνει να είναι μαζί είναι η ανάγκη του καθρεφτίσματος όπου ο κάθε ένας λαμβάνει αναγνώριση από τον άλλον με διαφορετικό τρόπο.
Στον οριακό κυριαρχεί ο φόβος εγκατάλειψης γιαυτό γίνεται εξαρτητικός και απαιτητικός. Οι απαιτήσεις πλήττουν τον νάρκισσο και αυτός από την μεριά του απομακρύνεται. Τότε, ο οριακός βιώνει την απομάκρυνση και αντιδρά με απειλές και κατάθλιψη. Αναγκάζεται να καταπιέσει τον εαυτό του και να υποδυθεί τον καλό προσελκύοντας τον νάρκισσο. Ο νάρκισσος δεν μπορεί από την φύση του να ανταποδώσει συναισθηματικά πλήρως με αποτέλεσμα ο οριακός να βιώνει εκ νέου εγκατάλειψη.
Αυτός ο φαύλος κύκλος επαναλαμβάνεται σε αυτό το πρότυπο σχέσης. Ο νάρκισσος παρουσιάζεται ως ο λογικός της υπόθεσης ενώ ο οριακός ως ο υπερομαντιστής και αρνητικός.
Μερικά πράγματα που πρέπει να εστιάσει ο Ψυχολόγος:
A) Εστιάζει στην ενδοψυχική πραγματικότητα του κάθε συντρόφου
B) Σταθεροποιεί την λειτουργικότητα του ζευγαριού
Γ) Εξετάζει την επίδραση που έχει ο οικογενειακός και κοινωνικός περίγυρος στο ζευγάρι
Δ) Ιεραρχεί τις ανάγκες και ρεαλιστικοποιεί τις προσδοκίες που έχει ο ένας σύντροφος για τον άλλον.
E) Δημιουργία κλίματος αλληλοϋποστήριξης των συντρόφων στις κακουχίες και κινήτρου για την ανάπτυξη της σχέσης.
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας 2114237240 & 6934614329
