Τα μυοσπάσματα είναι μια κληρονομήσιμη νευροαναπτυξιακή διαταραχή και όχι ψυχική ασθένεια με έναρξη στην παιδική ηλικία μεταξύ 4-9 ετών και είναι συχνότερη στα αγόρια. Υπολογίζεται ότι το 5% των παιδιών εμφανίζουν συμπτώματα τικ σε εναλλασσόμενες περιόδους μεταξύ έξαρσης και ύφεσης. Ως μυοσπάσματα μπορεί να θεωρηθούν οι ακούσιες και εν μέρη οι εκούσιες επαναλαμβανόμενες κινήσεις που δεν εξυπηρετούν κανέναν σκοπό. Η διάρκεια τους εντείνεται σε καταστάσεις αυξημένης ψυχοκινητικής πίεσης και μπορούν να ξεπεράσουν τους 100 σπασμούς το λεπτό. Τα μυοσπάσματα-τικ χωρίζονται σε απλά κινητικά, σύνθετα κινητικά, απλά φωνητικά και σύνθετα φωνητικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις απασχολούν το άτομο για μικρό χρονικό διάστημα και υποχωρούν κατά τη λήξη της εφηβείας. Στις βαριές περιπτώσεις οι πάσχοντες έρχονται αντιμέτωποι με το σύνδρομο Tourette F.94 όπου οι μυοσπασμοί συνεχίζουν ακόμα και στην ενήλικη ζωή, αυτό όμως δεν τους εμποδίζει να εξελιχτούν φυσιολογικά αλλά σε αρκετές περιπτώσεις τα άτομα αντιμετωπίζουν προβλήματα με την διάθεση και την αυτοεκτίμησή τους.
Η αιτιολογία των μυοσπασμάτων βρίσκεται ακόμα στο πλαίσιο της έρευνας. Μεταξύ των πολλών απόψεων η πιο επικρατέστερη υποστηρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα στο σύστημα των βασικών γαγγλίων τα οποία είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο της κίνησης. Σύμφωνα με αυτή τη προσέγγιση η λειτουργία των γαγγλίων είναι να αναστέλλει τους νευρώνες στον θάλαμο και να τους εμποδίζει στο να στέλνουν ανεπιθύμητα κινητικά σήματα στον φλοιό. Με αυτή την προοπτική πιστεύεται ότι οι ανασταλτικοί μηχανισμοί μπορεί να αποτυγχάνουν στο να μη εμποδίζουν τα ανεπιθύμητα κινητικά σήματα προς τον φλοιό προκαλώντας την ανεπιθύμητη εκτέλεση μιας κινητικής πράξης, όπως αυτή των τικ. Έτσι, οι πάσχοντες με σύνδρομο tourette και λοιπών μυοσπασματικών εκδηλώσεων βιώνουν έναν προβληματικό συνδυασμό υψηλής κινητικότητας που δημιουργεί μια συνήθεια στα επαναλαμβανόμενα πρότυπα συμπεριφοράς που αν τα βασικά γάγγλια έκαναν σωστά τη δουλειά τους τότε θα εμπόδιζαν την εκδήλωση τους.
Τα τικ από τη φύση τους μπορεί να κατασταλούν συνειδητά, να παρουσιάζουν υφέσεις και εξάρσεις καθώς και να αλλάζουν μυϊκή ομάδα εκδήλωσης στο πέρας του χρόνου (πχ από τα μάτια στα δάκτυλα ή στους ώμους). Η συννοσηρότητα των μυοσπασματικών διαταραχών εμφανίζεται σε υψηλά ποσοστά 20-60% σε ιδεοψυχαναγκαστικούς ασθενείς και σε 20-50% σε παιδιά με διαταραχή ΔΕΠΥ. Να τονιστεί ότι στους ιδεοψυχαναγκαστικούς οι μυοσπασμωδικές κινήσεις περιορίζονται στο αντικείμενο που προκαλεί τους καταναγκασμούς. Επίσης, συχνά η διάγνωση υφίσταται δύσκολη διότι πολλές στερεοτυπικές επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές εκδηλώνονται από άτομα που ανήκουν στο φάσμα της ΔΑΦ και της νοητικής στέρησης.
Τα τικ, οι μυοσπασμοί χωρίζονται σε:
Απλά κινητικά: Είναι επαναλαμβανόμενες κινήσεις και συνήθως εκδηλώνονται σε μια μυϊκή ομάδα όπως για παράδειγμα το ανοιγοκλείσιμο των ματιών, το ανασήκωμα φρυδιών, το τίναγμα κεφαλιού, το τέντωμα λαιμού, ανασήκωμα ώμων, το σούφρωμα χειλιών και οι γκριμάτσες.
Σύνθετα κινητικά: Είναι αυτά που εκφράζονται από δύο ή περισσότερες μυϊκές ομάδες. Πιο συγκεκριμένα είναι το αναπήδημα, το αγγίγματα σε αντικείμενα ή σε άλλα άτομα, το τράβηγμα ρούχων, το δάγκωμα και το τσίμπημα των χεριών.
Απλά φωνητικά. Ήχοι προερχόμενοι από ξερόβηχα, ρουφήγματα μύτης, αναστεναγμοί, καθάρισμα λαιμού, μουρμουρητό και ρουθούνιασμα.
Σύνθετα φωνητικά: Φωνές, ήχοι ζώων, ηχολαλία, παλιλαλία, κοπρολαλία και άσχετες λέξεις ή φράσεις.
*Να σημειωθεί ότι η κοπρολαλία εμφανίζεται συχνά
Βαρύτητα των μυοσπασματικών διαταραχών
1 . Παροδική διαταραχή. Όχι μεγαλύτερη των 12 μηνών.
2. Σύνδρομο Tourette όταν οι μυοσπασμοί ξεπερνούν σε διάρκεια το ένα έτος.
Οι διαταραχές μυοσπασμάτων-tourette συχνά τελειώνουν κατά τη λήξη της εφηβείας αλλά ένα σημαντικό ποσοστό των παιδιών διατηρούν αρκετά τικ (συνήθως στη περιοχή του προσώπου) που εμφανίζονται ανά τακτικές χρονικές περιόδους στην ενήλικη ζωή. Ο ειδικός καλείται να κατανοήσει και να χαρτογραφήσει τη φύση των μυοσπασματικών εκδηλώσεων εντοπίζοντας τις ψυχολογικές συνθήκες στις οποίες μπορεί να εκφραστούν. Ο εντοπισμός των ψυχολογικών καταστάσεων μπορεί να σηματοδοτήσει τη χρυσή οδό για μια επιτυχημένη παρέμβαση και παράλληλα τον κατευνασμό των συμπτωμάτων. Επίσης, ο ειδικός οφείλει να δώσει βαρύτητα για το πως το άτομο αντιλαμβάνεται και βιώνει τα τικ του καθώς και ποια είναι η ψυχική αξία που έχει δώσει σε αυτά. Διότι είναι αρκετά εύκολο ο ενήλικας πάσχοντας να προβεί σε ενέργειες σύγκρισης του εαυτού με τους άλλους, να θεωρεί εν μέρη τον εαυτό μου μη κοινωνικά αποδεκτό εξαιτίας των τικ και συνάμα να κλονίζεται η αυτοπεποίθηση, η εκφραστικότητα και η λειτουργικότητα του. Τέλος, στο πλαίσιο της ψυχοθεραπευτικής σκέψης τα τικ ενδέχεται να αποτελούν το εκφραστικό μέρος της άλυτης νεύρωσης που χαρακτηρίζει το άτομο, κοινώς είναι κάτι σαν μια ενέργεια εξουδετέρωσης του άγχους για να διατηρηθεί η ψυχική ομοιόσταση. Επομένως, για τη μελέτη και αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων είναι απαραίτητη η διεπιστημονική προσέγγιση.
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2114237240 & 6934614329
