Τα ψυχοσωματικά προβλήματα εμφανίζονται σε έντονες περιόδους πίεσης, φόβου και στρες σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος και σε οποιαδήποτε ηλικία. Αυτό προκύπτει όταν το άτομο βρίσκεται σε αδυναμία να εκδηλώσει τα συναισθήματά του ως αποτέλεσμα η ανέκφραστη ενέργεια να μετουσιώνεται και να εκφράζεται στο πιο ευαίσθητο σωματικό όργανο. Το αρνητικό συναίσθημα σε συνδυασμό με το οξύ στρες έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν πτώση στην διάθεση και να αποδυναμώσουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα ψυχοσωματικά νοσήματα στην πλειοψηφία τους δεν αποδίδονται σε κάποια παθολογική αιτία και παραμένουν ιατρικώς ανεξήγητα διότι η εμφάνισή τους παρατηρείται υπό συγκεκριμένες ψυχολογικές καταστάσεις.
Οι συνθήκες στις οποίες μπορούν να προκληθούν τα ψυχοσωματικά προβλήματα αποδίδονται σε:
1. Άστατος και χαοτικός τρόπος ζωής
2. Ανεργία και χαμηλό βιοτικό επίπεδο
3. Δυσκολία στην αναγνώριση και την έκφραση συναισθημάτων
4. Παιδική παραμέληση και οικογενειακή πίεση
5. Ιστορικό σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης
6. Γενετική προδιάθεση στον βαθμό ιδιοσυγκρασίας και ευαισθησίας
7. Από άλλες ψυχολογικές διαταραχές
8. Παρενέργειες από χρήση ουσιών
Οι κυριότερες οργανικές δυσλειτουργίες που πυροδοτούνται ή επιδεινώνονται από έντονες ψυχολογικές επιδράσεις:
1. Σχετικές με το νευρικό σύστημα: ημικρανίες, πονοκέφαλοι, ίλιγγοι, ναυτίες, μουδιάσματα και μυϊκή παράλυση.
2. Σχετικές με τις αισθήσεις: διπλή όραση, παροδική τύφλωση και αφωνία.
3. Σχετικές με γαστρεντερικό σύστημα διάρροια, δυσκοιλιότητα, παλινδρόμηση, οξέα στομάχου και δυσκολία στην κατάποση.
4. Προβλήματα στύσης, libido και διαταραχές εμμήνου ρύσεως.
5. Δερματικές παθήσεις: ψωρίαση, έκζεμα, αφύπνιση έρπητα.
Εκ των οποίων τα πιο χρόνια είναι:
Κεφαλαλγίες/ ημικρανίες, εντερική ευερεθιστότητα, έλκος, ψωρίαση, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ινομυαλγία και δερματοπάθειες.
Ποιές είναι οι πιο συχνές συναισθηματικές καταστάσεις που πυροδοτούν τις ψυχοσωματικές παθήσεις:
Στρες. Το στρες από την φύση του είναι μια κατάσταση η οποία προετοιμάζει τον οργανισμό για να φέρει εις πέρας ένα δύσκολο έργο ή να αντιμετωπίσει έναν φόβο. Πολλές φορές ο φόβος είναι πλασματικός κάνοντας τον άνθρωπο να βρίσκεται σε χρόνια ψυχοκινητική διέγερση. Το στρες από την φυσιολογία του παράγει ορμόνες οι οποίες όταν παράγονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα μειώνουν την άμυνα των Τ-κυττάρων και φέρνουν τον οργανισμό σε φάση κόπωσης και ανοσοκαταστολής. Η φάση της ψυχοανοσοκαταστολής κάνει πιο επιρρεπή τον οργανισμό να εκπέσει στην κατάθλιψη.
Κατάθλιψη. Η κατάθλιψη είναι μια κατάσταση έντονης δυσφορίας, μελαγχολίας και απώλειας ευχαρίστησης η οποία συνήθως ακολουθείται έπειτα από ένα δυσάρεστο γεγονός ή από επιπτώσεις χρόνιας ψυχοκινητικής διέγερσης (εξάντληση, κόπωση). Η φύση της ψυχικής νόσου έχει την τάση να αποσύρεται ο ασθενής από τις επαγγελματικές, διαπροσωπικές και κοινωνικές του δραστηριότητες. Τα καταθλιπτικά άτομα ακολουθούν βλαπτικές συνήθειες για την υγεία, όπως: ανεπαρκής ύπνος, κακή διατροφή, έλλειψη σωματικής άσκησης, αυτοκτονικές – αυτοτραυματικές ενέργειες κ.α.
Τραύμα. Τραύμα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ένα δυσάρεστο εξωτερικό γεγονός το οποίο έχει παραμείνει ανερμήτευτο στην συνείδηση του ατόμου. Οι τραυματικές μνήμες υπερχειλίζονται από αρνητικά ερεθίσματα μη μπορώντας το άτομο τις αποφύγει και να τις αντιμετωπίσει αλλά παγώνει και κατακερματίζεται.
Ψυχωτικές διαταραχές. Ψύχωση θεωρείται η κατάσταση στην οποία χαρακτηρίζεται από επι μακρόν ψευδαισθήσεις, έμμονες σκέψεις και αυταπάτες. Οι ψευδαισθήσεις, οι εμμονές και οι αυταπάτες προκαλούν στο άτομο κατατονική και αποδιοργανωμένη συμπεριφορά με πολλά παραληρήματα και συγχρόνως πολλά κενά στην ομιλία και στην σκέψη. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος σωματικής βλάβης και αυτοκτονίας λόγω των παραισθήσεων διότι το άτομο στην έξαρση ενός ψυχωσικού επεισοδίου δεν διατηρεί ουσιαστική επαφή με τον περιβάλλοντα χώρο του.
Τα άτομα που υποφέρουν χρόνια από ψυχοσωματικές εκδηλώσεις μπορούν να αναπτύξουν τέσσερις ψυχικές διαταραχές, εκ των οποίων:
Υποχρονδρίαση F45.21 (διαταραχή άγχους ασθένειας). Έχω αναφερθεί διεξοδικά σε προηγούμενο άρθρο.
Σωματοποιητική διαταραχή F45.1 (υστερία Briquette). Χαρακτηρίζεται από πολλαπλά ιατρικώς ανεξήγητα ενοχλητικά συμπτώματα που συνταράζουν την καθημερινή ζωή του ασθενούς. Το άτομο κάνει υπερβολικές σκέψεις σχετικά και σπαταλά αρκετό χρόνο για τις σωματικές του ενοχλήσεις. Η διαταραχή προσδιορίζεται με κυρίαρχο πόνο ή επιμένουσα αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν μέσα σε 6 μήνες.
Το σύνδρομο ή υστερία Briquette εκδηλώνεται στην τρίτη δεκαετία της ζωής με πρόδρομα συμπτώματα όπως διαταραχές κύκλου, κοιλιακό άλγος, κεφαλαλγία κ.α. Για την διάγνωση απαιτούνται να υπάρχουν τέσσερα ή περισσότερα συμπτώματα πόνου, δύο συμπτώματα γαστρεντερολογικής φύσεως, ένα ψευδό σύμπτωμα νευρολογικής φύσεως και σεξουαλική αδυναμία.
Διαταραχή μετατροπής. Είναι αυτή που το άτομο έχει συμπτώματα που υποδηλώνουν εγκεφαλική ή νευρολογική βλάβη. Χωρίζεται σε οξύ επεισόδιο με τα συμπτώματα να υπάρχουν λιγότερο από 6 μήνες και σε επιμένουσα που διαρκούν για 6 μήνες ή περισσότερο.
Προσποιητική Διαταραχή F68.10. Σε αυτή το άτομο οικειοποιείται ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα με σκοπό την εξαπάτηση του συνομιλητή. Το άτομο συνηθίζει να αυτοπαρουσιάζεται στους άλλως ως άρρωστο και τραυματισμένο. Η παραπλανητική συμπεριφορά έχει σκοπό την απόσπαση προσοχής και ανταμοιβών από τους άλλους. Συνήθως αυτοί οι ασθενείς έχουν κακοποιητικό παρελθόν.
Ψυχοθεραπευτική παρέμβαση
Συνήθως οι “ψυχοσωματικοί” ασθενείς παρουσιάζουν μεγάλη ευαισθησία στο άγχος και τους καθιστά αδύναμους να το διαχειριστούν. Μια μεγάλη μερίδα από αυτούς κρύβουν ψυχικό πόνο και δυσκολεύονται να κάνουν άλματα στην ζωή τους. Από την άλλη όμως υπάρχουν και αυτοί έχουν υψηλές προσδοκίες για το εγώ τους ως αποτέλεσμα να εξαντλούνται για να φτάσουν στα ιδεατά τους πρότυπα. Στην θεραπεία πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν:
Α) Ιεράρχηση προσδοκιών, απαιτήσεων και υποχρεώσεων που έχει το άτομο. Δεν είναι απαραίτητο να τα κάνει όλα ταυτόχρονα αλλά να κάνει όσες μπορεί.
Β) Διαχείριση του άγχους ή της κατάθλιψης και σωστή ερμηνεία των σωματικών συμπτωμάτων .
Γ) Ανάπτυξη σταθερού οικογενειακού υποστηρικτικού δικτύου.
Γ) Ανακάλυψη ανέκφραστων σκέψεων, απωθημένων και παρορμήσεων.
Δ) Επεξεργασία του ρόλου που έχει το άτομο στην σχέση, στην οικογένεια και την κοινωνία.
Ε) Ημερολόγιο καταγραφής για την επίγνωση των σκέψεων και συναισθημάτων.
ΣΤ) Θέσπιση ορίων για τον εαυτό και τους άλλους.
Ζ) Δημιουργία ισορροπημένου ωραρίου φυσικής άσκησης, ψυχαγωγίας, σωστής διατροφής και ύπνου.
Η) Διακοπή καπνίσματος, χρήσης αλκοόλ και ουσιών.
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2114237240 & 6934614329
