Η αποπροσωποποίηση και η αποπραγματοποίηση είναι κοινά ψυχολογικά συμπτώματα μεταξύ άλλων όπως ταχυκαρδία, ξηροστομία, εφίδρωση κ.α που εμφανίζονται κυρίως στον πληθυσμό των ασθενών που πάσχουν από κρίσεις/διαταραχή πανικού. Η παρατεταμένη ένταση των δύο φαινομένων χωρίς την συνοδεία πανικόβλητων ή ψυχωτικών επεισοδίων οδηγεί διαγνωστικά τον πάσχοντα στην αποσυνδετική διαταραχή τύπου αποπραγματοποίησης και αποπροσωποποίησης.
Η αποσυνδετική διαταραχή αφορά στην απώλεια ελέγχου των εμπειριών, σκέψεων και πράξεων του ατόμου και οφείλεται εξολοκλήρου από ψυχοτραυματικούς παράγοντες. Διαμορφώνεται στη παιδική ηλικία όπου κατά κάποιον τρόπο το άτομο εξέλιξε έναν μηχανισμό άμυνας για να αποκόπτεται νοερά από τη πραγματικότητα με σκοπό να βιώνει λιγότερο συνειδητά τον σωματικό πόνο. Η αποσυνδετική διαταραχή εκδηλώνεται σε διάφορους τύπους, όπως: τύπος αμνησίας, φυγής, διαταραχής ταυτότητας (πολλαπλές προσωπικότητες) και στον τύπο της αποπροσωποποίσης και αποπραγματοποίησης.
Η αποπραγματοποίηση αναλυτικότερα είναι μια διαταραχή της αντίληψης που διαστρεβλώνει την αίσθηση της πραγματικότητας. Το άτομο διακατέχεται από μια αίσθηση ότι βρίσκεται εκτός εαυτού και των σκέψεων του, ότι το σώμα του κινείται μηχανικά και είναι αποκολλημένος από αυτό ενώ που στη πραγματικότητα κατέχει τον πλήρη έλεγχο των κινήσεών του. Επίσης, η αίσθηση του χρόνου βιώνεται παραμορφωμένα και σε πολλές περιπτώσεις αυτή η ψυχική αντίδραση συνοδεύεται με μουδιάσματα στα άκρα.
Η αποπροσωποποίηση αφορά στο βίωμα ότι ο εξωτερικός κόσμος, τα αντικείμενα και οι άνθρωποι δεν είναι πραγματικοί. Το άτομο αισθάνεται μια ομιχλώδη κατάσταση σε έναν κόσμο ονείρου. Σε αυτή τη περίπτωση παρατηρούνται πολλά φαινόμενα προμνησίας (déjà vu , κοινώς το ήδη ιδωμένο), δίνοντας την αίσθηση ότι μια κατάσταση έχει ήδη επαναληφθεί στο παρελθόν. Να σημειωθεί ότι το déjà vu είναι ένα νευρολογικό φαινόμενο και το έχουν βιώσει για τουλάχιστον μια φορά άνω το 70% των ανθρώπων.
Τα επεισόδια της αποπροσωποποίησης και αποπραγματοποίησης εμφανίζονται υπό στρεσογόνες καταστάσεις και μπορεί να διαρκέσουν για λεπτά, ώρες και ημέρες και σταδιακά να υποχωρούν.
Αιτιολογικοί παράγοντες:
Παιδική σωματική και ψυχολογική κακοποίηση: Στις περισσότερες περιπτώσεις των ασθενών γίνεται αναφορά ότι υπήρχε για πολλά χρόνια άσκηση σωματικής βίας που πιθανότατα ένα σημαντικό μέρος των θεραπευομένων να διαμόρφωσαν μια μορφή αναισθητοποίησης σαν μηχανισμό άμυνας. Δηλαδή, της νοερής αποκοπής από το σώμα με σκοπό να δείχνει το άτομο μεγαλύτερη ανοχή στον πόνο αλλά και να προσπερνάει ελαφρά το ψυχικό βίωμα της κακής κατάστασης.
Αυτός ο μηχανισμός εξηγείται καλύτερα από τη θεωρία αντίδρασης στο στρες/φόβο με τις ενέργειες της πάλης , της φυγής και του παγώματος σύμφωνα με τον Walter Cannon το 1920. Στην παρούσα περίπτωση το άτομο απλά προτιμά να παγώνει, να αφήνεται στον πόνο μέχρι ότου να περάσει. Σε περίπτωση που το παιδί αντιδρούσε στρατηγικές της πάλης ή της φυγής τότε θα εξέλισσε είτε επιθετικές άμυνες είτε αποφευκτικές και όχι ουδέτερες που θεωρούνται οι προπομποί της αποπραγματοποίησης και της αποπροσωποποίησης.
Ενδόψυχη Σ΄ύγκρουση: Τα άτομα με ενδόψυχη σύγκρουση δεν μπορούν να εκφραστούν με πληρότητα και να εξωτερικεύσουν τα βιώματα και τις επιθυμίες τους. Η χρόνια ενδόψυχη σύγκρουση παράγει νεύρωση που κάνει πιο ευάλωτο το άτομο στη διαχείριση του άγχους του. Συνήθως τέτοιοι άνθρωποι εμφανίζουν πολλές ψυχοσωματικές παθήσεις. Ψυχαναλυτικά υπάρχει από παιδική ηλικία μια χρόνια σύγκρουση μεταξύ των στοιχείων που απαρτίζουν τη προσωπικότητα ΥπερΕγώ και Εκείνου. Το ΥπερΕγώ αντιπροσωπεύει όλες τις ηθικές, θρησκευτικές και κοινωνικές επιταγές και πηγαίνει κόντρα μερικώς η ολικώς με τις επιθυμίες του ατόμου που ονομάζεται Εκείνο ως αποτέλεσμα να αποσταθεροποιούν το Εγώ. Το ψυχικό όργανο εξαιτίας της χρόνιας σύγκρουσης παράγει πολλές αιφνίδιες παραμορφωμένες συμπεριφορές. Μερικές εξ αυτών είναι η αποπροσωποποίηση και η αποπραγματοποίηση.
Το στρες της καθημερινότητες: Υπάρχουν μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσει κάποιος αποσυνδετική διαταραχή από τη ρουτίνα της καθημερινής ζωής.
Αντιμετώπιση
Η διαταραχή αντιμετωπίζεται εξ ολοκλήρου ψυχοθεραπευτικά. Δεν υπάρχουν ψυχιατρικά φάρμακα που να προορίζονται μεμονωμένα για τη διαταραχή παρά μόνο η χορήγηση αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών για την ομαλοποίηση των συμπτωμάτων που μπορεί να κάνει τη ψυχοθεραπευτική έκβαση πιο επιτυχή.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το ψυχικό τραύμα: https://proodospsychis.gr/?p=750
Μάριος Σεβνταλής Κλινικός Ψυχολόγος
Εκάβης 25 Γαλάτσι
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2114237240 & 6934614329
